Sztolnie poszukiwawcze rud uranu , Budniki

Osada górska Budniki z map Polski została wymazana w 1950r. Prawdopodobną przyczyną unicestwienia osady górskiej były prowadzone prace poszukiwawcze rud polimetalicznych w tym uranu w miejscu oddalonym ok. 2,5 km w kierunku południowo wschodnim, w rejonie „Podgórza” w Kowarach. Prowadzone prace poszukiwacze i wydobywcze rudy uranowej, były prowadzone    pod specjalnym nadzorem służby bezpieczeństwa gdyż w tamtym czasie uran był surowcem kluczowym w dążeniu ZSSR do budowy potencjału nuklearnego. Wszystkie obiekty przemysłowe oraz pracująca tu kadra kierowniczo inżynieryjna była objęte ochroną. Ponadto ściśle kontrolowany był w tamtym okresie przepływ ludności i  osadnictwo w miejscach bezpośrednio przyległych do miejsc o kluczowym, strategicznym znaczeniu dla przemysłu wydobywczego rudy uranu.  Wymienione przesłanki  mogły więc w sposób bezpośredni zaważyć nad losami tej górskiej osady.
W miejscu styku Kowarskiego Grzbietu (około 1270 metrów n.p.m.) z Wołową Górą (1033 metry n.p.m.) ( na zachodnim zboczu Wołowej Góry) w zaklęśnięciu terenu zwanym Budniki, prowadzono przez krótki okres czasu eksploatację rud uranu. Strefę zmineralizowaną odkryto tu i objęto eksploracją dopiero w 1952 roku. Rejon na którym prowadzono prace poszukiwawcze rud uranu „OP-2 Budniki” zlokalizowany jest  u zbiegu  granic administracyjnych Karpacza i Kowar, zaś właścicielem terenu, na którym zostały posadowione  wyrobiska poszukiwawcze jest Nadleśnictwo Śnieżka w Kowarach.
Podczas prowadzenia prac poszukiwawczych rud uranu  na terenie Kotliny Jeleniogórskiej były wykonywane prace polegające na zlokalizowaniu miejsc występowania  anomalii  radiometrycznych . Jednym z wielu miejsc które zostały wyznaczone do dalszego rozpoznania na podstawie wykonanych zdjęć emanacyjnych był rejon doliny potoku Maliny w okolicach miejscowości Budniki. W 1952 r. wykonane zdjęcia wskazywały na występowanie szeregu podwyższonych anomalii radiometrycznych. Obszar ten został wyodrębniony do dalszych prac poszukiwawczych i oznaczony został nazwą „OP-2 Budniki” („Obszar Poszukiwań – 2 Budniki”) . W związku  z zaistniałymi anomaliami „Budniki”  jako potencjalne miejsce występowania okruszcowania złóż polimetalicznych uranu został objęty intensywnym rozpoznaniem radiometrycznym, geologicznym i tektonicznym.  Rozpoznanie to polegało na wykonaniu wkopów oraz rowów geologicznych w celu rozpoznania zaistniałych anomalii radiometrycznych.  Prowadzone prace rozpoznawcze niestety nie dały jasnych przesłanek co do określenia natury podwyższonego poziomu promieniowania z uwagi na występowanie rumowiska skalnego oraz zalegających bloków skalnych, które uniemożliwiały przeprowadzenie pełnego rozpoznania geologicznego. Na przebadanym terenie stwierdzono występowanie  serii gnejsowej, z której można wyróżnić następujące odmiany – gnejsy warstewkowe, kwarcowo – skaleniowe, granitognejsy,  oraz gnejsy pegmatytowe. W obrębie gnejsów można było wyróżnić pasma łupków biotytowych i lamprofirów, których miąższość wynosi od kilku centymetrów do 1m.

Z uwagi na brak możliwości dokładnego określenia przyczyn występowania anomalii radiometrycznych a tym samym brakiem pełnego rozpoznania tektonicznego i geologicznego terenu objętego eksploracją zostały podjęte prace polegające na wybiciu sztolni poszukiwawczych, które  zostały oznaczone odpowiednio numerami  21, 22 oraz  23. Sztolnie te zostały udostępnione w celu przeprowadzenia szczegółowych badań zmierzających do wyjaśnienia przyczyn anomalii radiometrycznych ich występowania oraz pełnego rozpoznania  geologicznego i tektonicznego.

Mineralizacja uranowa związana była ze strefą tektoniczną o przebiegu NE-SW tnącą gnejsy z wkładkami łupków biotytowo–amfibolitowych (lamprofiry). Zmineralizowaniu uległa głównie wypełniająca biegnącą jej środkiem szczelinę, brekcja skalna utworzona z fragmentów łupków łyszczykowych. Spoiwo brekcji stanowił kalcyt poprzecinany cienkimi żyłkami jasnofioletowego fluorytu. Był on okruszcowany chalkopirytem.
W niektórych częściach, złoża przeważała czerń regenerowana, w innych głównym minerałem rudnym był autunit.
Czerń regenerowana – tworzyła żyłki i wpryśnięcia leżące zgodnie między warstwami mile w łupkach z brekcji.
Autunit – wraz z innymi bliżej nieokreślonymi mikami uranowymi współwystępował z kwarcem zadymionym.
Poza strefą zmineralizowaną niewielkie ilości czerni regenerowanej znaleziono również w szczelinach gnejsów. Współwystępowała tam z markasytem, chalkopirytem, pirotynem, arsenopirytem oraz ze znajdującym się w stanie znacznego rozproszenia pirytem i chalkopirytem. Ponadto w ziarnach barytu i kwarcu występującego w wiśniowo zabarwionej odmianie gnejsów, spotykano jedno-milimetrowej średnicy ziarna, uranothorytu.

Rys. Orientacyjne usytuowanie wlotów do sztolni oraz  przebieg wyrobisk poszukiwawczych sztolni nr 21, 22, 23 rejonu „OP-2 Budniki” względem górskiej miejscowości Budniki opracowano na podstawie dokumentów kartograficznych udostępnionych przez Władysława Adamskiego. Podkład mapowy – źródło geoportal gov.pl.
wraz z zweryfikowaną przez nas lokalizacją otworu sztolni nr22.

 

 Sztolnia nr 21 – otwór drożny, możliwość eksploracji – wymagane spodniobuty

Posadowiona jest po prawej stronie potoku Malina, zwał kamienny – urobek jest słabo widoczny częściowo zalesiony. Wyrobisko poszukiwawcze przebiega w kierunku wschodnim  i posiada długość ok  275 m. W sztolni wykonano całą serię chodników o ogólnej długości 265m… Zainteresowanych zapraszamy do obejrzenia fotorelacji tutaj

 

Sztolnia nr 22 – otwór wejściowy zawalony, liczne zawały w kontynuacji głównego chodnika

„Usytuowana jest ok. 320 m w kierunku północnym od sztolni nr 21.   Wydrążenie jej miało na celu wyjaśnienie anomalii emanacyjnej stwierdzonej na powierzchni.   Wyrobisko rozpoznawcze przebiega w kierunku południowo – zachodnim na długości 162 m i w obrębie tej sztolni wydrążono przekopy i wcinki o ogólnej długości ok. 170 m,  rozpoznawały przebieg naruszeń tektonicznych oraz kontakty wkładek łupkowych.   W ziarnach kwarcu i biotytu w żyłach o pegmatytowym charakterze można było wyróżnić uranotoryt.   Nie stwierdzono występowania rud polimetalicznych  w tym uranu w ilościach dających podstawy do rozpoczęcia eksploatacji”.

 

 

Sztolnia nr 23 – otwór wejściowy zawalony, nieznaczny wypływ wody z wyrobiska

„Poszukiwania powierzchniowe prowadzono w 1955r. w odległości ok. 300m od sztolni  nr 22, podczas prowadzonych prac stwierdzono występowanie anomalii radiometrycznych.   Wykonano również zdjęcia radiohydrologiczne wód powierzchniowych, które potwierdziły występowanie pierwiastków promieniotwórczych w badanych wodach.   W celu rozpoznania anomalii radiometrycznych wydrążono sztolnię rozpoznawczą nr 23, która  przebiega w kierunku północnowschodnim na długości ok. 210 m.  W odległości 75 m od wlotu napotkano strefą tektoniczną i w prawym ociosie założono chodnik biegnący wzdłuż tej strefy, w kierunku południowo – wschodnim.   W obrębie tej strefy napotkano drobne żyłki kalcytu  z wtórnymi minerałami uranowymi (czerni regenerowanej).  Podczas prowadzonych prac poszukiwawczych nie natrafiono na większą koncentrację utworów rudnych, które dawały by podstawy ekonomiczne do prowadzenia eksploatacji rud hydrotermalnych uranu. W 1955r. wyrobisko poszukiwawcze zostało zlikwidowane.”

Na podstawie:

Adamski Wł.  Złoża i przejawy rudne w obrębie Bloku Karkonoszy po stronie polskiej  
http://www.redbor.pl/polskie/04_03_sudety_masyw_karkonoszy.htm#kowary