Sztolnia "Główna"- pole Wolność kopalni "Wolność"

Kompleks sztolni „Głównej” i „Jedlica” to największa zachowana cześć kopalni Wolność, łączna długość dostępnych obecnie jego wyrobisk to około 1500m, a przeważająca część z nich znajduje się w bardzo dobrym stanie pod względem górniczym Kompleks w dużej części jest zalany, jego zwiedzanie jest możliwe w spodniobutach. Nasza ekipa dokonała eksploracji wyrobisk w sierpniu 2015r przy stosunkowo niskim stanie wód kopalnianych. Na wielu zdjęciach są udokumentowane ślady poziomów wody z jakimi można tu jednak mieć do czynienia ( powyżej 1,7 m).
Obmurowany wylot sztolni Głównej znajduje się na wysokości 564 m.n.p.m tuż za ostatnimi zabudowaniami ulicy Wiejskiej, wyrobisko to powstało w latach 1882-1883 jako sztolnia odstawcza kopalni. Kilka metrów w głąb sztolni chodnik przegradza murowana tama, która spiętrza wodę do głębokości około 0,5-0,8m. Główny ciąg sztolni kieruje się prawie idealnie na wschód, pierwsze ok. 80m wyrobiska posiada obudowę ceglano-betonową i wymiary początkowo ok. 2,7 x 2,2 m a następnie za drugą tamą 1,5 x 2,2 m . Po tym odcinku murowana obudowa sztolni kończy się, i dalej wyrobisko nie jest już w żaden sposób zabezpieczone. W tym rejonie od głównego ciągu sztolni odgałęziają się liczne chodniki o wysokości od 2,5 do 3m i podobnej szerokości. Tworzą one system przypominający niewielki labirynt. W jednym z tych wyrobisk można odnaleźć komorę, w której znajdował się skład materiałów wybuchowych. Kilkadziesiąt metrów dalej znajduje się główne rozwidlenie, które rozdziela nowy i stary ciąg sztolni. Nowy ciąg sztolni powstał prawdopodobnie w latach poszukiwania rud uranu. Jest to prosty korytarz o długości około 700 m i wymiarach od ok. 4 m x 2 m w odcinku początkowym do 2 x 2 m, kierujący się na wschód i kończący się przodkiem. Ogólnie ten odcinek wyrobisk jest dość monotonny jedynie na odcinku ok 125 m jest zalany wodą, w której zalegają fragmenty drewnianej obudowy górniczej.
Natomiast stary ciąg sztolni biegnie na południe w kierunku szybu „Pochyłego” i sztolni „Jedlica”. Tuż za wspomnianym rozgałęzieniem chodnik o szerokości ok. 1,4 m jest podsadzony urobkiem prawie pod strop na długości około 40-50 m. Odcinek ten można pokonać poruszając się miejscami na czworakach, a nawet pełzając.
W dalszej części sztolni, za zatorem, woda osiąga głębokość ok. 1 do 1,5 m (w zależności od pory roku). Około 100m dalej na skrzyżowania korytarzy, od sztolni odgałęziają się ciągi krętych chodników poszukiwawczych, każdy o długości kilkuset metrów. Po kolejnych 150m głównego chodnika sztolni, po lewej stronie znajduje się stacja pośrednia szybu pochyłego z przylegającą do niej dużą komorą, prawdopodobnie znajdowała się tutaj maszynownia. Uwaga: jest to bardzo niebezpieczne miejsce, ponieważ w mętnej wodzie praktycznie nie sposób dostrzec gdzie znajduje się wylot szybu. Bezpośrednio nad nim w stropie tego pomieszczenia widzimy odcinek szybu, który uchodzi na powierzchnię. W tej też okolicy kończy się sztolnia „Główna” a rozpoczyna rejon wyrobisk sztolni „Jedlica„. Główny ciąg wyrobisk tej sztolni posiada obudowę murowaną i początkowo jest bardzo przestronny, jednak już po kilkudziesięciu metrach ponownie zaczyna się znacznie zwężać (z około 2m szerokości do niewiele ponad 1m), maleje również dystans pomiędzy lustrem wody a stropem. Sztolnia „Jedlica” względem sztolni „Głównej” opada o około 4m, a ponieważ jej wylot jest mocno przewężony i aktualnie zlokalizowany w korycie potoku Jedlica na wysokości około 560m.n.p.m to większa część tego wyrobiska jest całkowicie zalana.
Na SE od wspomnianego szybu pochyłego, w linii głównego ciągu sztolni „Głównej”, znajduje się bardzo obszerna komora z pozostałościami drewnianej obudowy górniczej, a za nią obszerne chodniki wydobywcze zakończone przodkami. Jednak aby do nich dotrzeć trzeba pokonać odcinek zawałowy zlokalizowany w strefie uskokowej (dostarczyć to może silniejszych wrażeń) lub ewentualnie skorzystać z ciasnego, bocznego, częściowo zawalonego chodnika, również odchodzącego od wspomnianej już komory. W chodnikach wydobywczych natknąć się można na ciekawe artefakty w postaci blach załadowczych, fragmentów torowiska, szyn, drewnianych podkładów. W wielu miejscach na ociosach chodników można obserwować mineralne wykwity (prawdopodobnie jarozytu). W kilku miejscach na spogu napotkaliśmy organizmy żywe. W przodku bocznego chodnika zlokalizowany jest niewielki wypływ wody z otworu, w którym zapewnie pierwotnie umieszczona była rura. Wypływająca woda była badana i stwierdzono w niej stężenie Rn-222 w wysokości 1087 [Bq/dm3].

Na podstawie
http://www.podziemia.eu/wolnosc.html
Miśta W, Nowakowski R., Badania wypływów wód radonowych w dawnych wyrobiskach pouranowych Kowar, [w:] Zagożdżon P.P., Madziarz M., (red.) Dzieje górnictwa – element europejskiego dziedzictwa kultury, t. 2 , Wrocław 2009
Zagożdżon K., Zagożdżon P., Stan obecny niektórych sztolni kopalni „Wolność” w Kowarach,
[w:] Grodzicki A., Lorenc M.W., Uczniowie Agricoli, materiały z konferencji górniczej w Kowarach z 1999 roku, Jelenia Góra, 2002

plan sztolni